ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ - Για την Έλλη Παππά

Σήµερα, µαζί µε την Έλλη Παππά, θα αποχαιρετήσουµε και τον

Νίκο Μπελογιάννη. Έναν άνθρωπο που έφυγε, όπως έφυγε,

ασυνόδευτος από φίλους και συναγωνιστές. Θα µου επιτρέψετε να

αφιερώσω και σ’ αυτόν ό,τι έχω να πω για τη σύντροφό του.

Όταν µόλις πριν από δύο χρόνια µιλούσα για το τελευταίο βιβλίο

της −Αποχαιρετισµός στον αιώνα µου− δεν µπορούσα να φαντα-

στώ πόσο σύντοµα θα αποχαιρετούσα και την ίδια. Πόσο θα µας

έλειπε η κριτική διεισδυτικότητα µιας γνωστικής και νοητικής επάρ-

κειας αποσταγµένης -όπως έλεγα τότε- «µέσα σε πιεστήρια επώ-

δυνων ατοµικών βιωµάτων». Προπάντων όµως η ζεστασιά ενός
ανθρώπου που, µολονότι είχε κυριολεκτικά σφυρηλατηθεί πάνω
στα αµόνια της ιστορίας µας, κατόρθωσε να περισώσει την ψυχική
και την πνευµατική του ακεραιότητα απ’ όσους οδοστρωτήρες σά-
ρωσαν τις µνήµες και τις συνειδήσεις, τα φρονήµατα και τις αξίες,
τα όνειρα και τις πεποιθήσεις µας.

Γιατί στην Έλλη Παππά χρωστάµε κάτι παραπάνω από την ανά-
γνωση του Πλάτωνα και του Λένιν, του Χέγκελ και του Μαρξ. Θα
της χρωστάµε το δίδαγµα του πώς κρατιέται κανείς ορθός, χωρίς
να παραπαίει ή να παραιτείται, πώς περισώζει την αξιοπρέπειά του
και πώς λαξεύει την αυτοσυνειδησία του, παρά τα συνεχή κυνη-
γητά και τις ανηλεείς διώξεις, τα στρατοδικεία, τις φυλακές και τις
εξορίες, τις επώδυνες διαψεύσεις των ελπίδων και τις χρεοκοπίες
των ιδεολογιών στις οποίες είχε επενδύσει τα ιδανικά του. Πώς
προστατεύει την πίστη του στο βαθύτερο νόηµα του ανθρωπισµού,
προφυλάσσοντας ταυτόχρονα τον ορθολογισµό του από τις µαγ-
γανείες των µεταφυσικών παρεκκλίσεων και τις θεωρητικές προ-
κλήσεις των πραγµατιστών του θετικισµού. Γιατί ανήκε σ’ αυτούς
που µας έµαθαν να σκεφτόµαστε και να µελετάµε, να αναρωτιό-
µαστε και να αγαπάµε, να τιµάµε τον διάλογο και να χαιρόµαστε
την επικοινωνία, να αγωνιζόµαστε και να µη το βάζουµε κάτω.
Σε τέτοιες στιγµές, ενώ η συγκίνηση βουρκώνει τη νηφαλιότητα
της ευθυκρισίας, οι λέξεις ηχούν παράξενα, αν δεν χάνουν το πε-
ριεχόµενό τους, και η αίσθηση της φτώχιας από την επερχόµενη
µοναξιά εκτροχιάζει τους ειρµούς των αναπολήσεων. Νοµίζω
ωστόσο ότι και η ίδια θα άκουγε ευχάριστα πως η ιδέα µιας οπι-
σθοχώρησής της ήταν εξίσου αδιανόητη µε την περιοδική έστω
ανάπαυλα που επιτάσσει κάθε κόπωση σωµατική. Ότι µπορούσε
δηλαδή να ανανεώνει την εκπληκτική αντοχή της χάρη σε µια συ-
νεχώς αναβλύζουσα εσωτερική ανάγκη για πνευµατική προ-
σφορά. Σ’ αυτήν ήταν ταγµένη και αυτήν υπηρέτησε ενσυνείδητα,
υποδειγµατικά και µε ακλόνητη συνέπεια. Μαζί µε τα αποθέµατα
µιας παιδείας και µιας αγωγής που έχουν προ πολλού µετοικήσει,
διέθετε άλλωστε την έµφυτη ικανότητα να κρατά τα µάτια της ανοι-
χτά µπροστά σε ό,τι καινούργιο και απρόσµενο εµφανίζεται, εµ-
πλουτίζοντας τον κόσµο της εµπειρίας και της αλληλεγγύης, της
επιστήµης και του στοχασµού. Να συµµερίζεται ευπρόσδεκτα τις
ανησυχίες των άλλων και να παρακολουθεί µε συµπάθεια τους
απρόβλεπτους αναπροσανατολισµούς της νεότερης γενιάς. Γιατί
µπορεί να προκαλούσε την ψευδαίσθηση µιας σωµατικά εύθραυ-
στης ύπαρξης, στα ανεξάντλητα όµως ψυχικά περιθώρια των αν-
τοχών της χωρούσαν άνετα και οι αγωνίες των άλλων.
Σε όλους όσοι την καταλάβαιναν και αποζητούσαν τη συντρο-
φιά της θα λείψει. Θα λείψει ο γόνιµος προβληµατισµός µιας συ-
νείδησης η οποία ελπίζαµε πως θα συντελούσε κάποτε στην αφύ-
πνιση της αυτοϊκανοποιηµένης Αριστεράς από τη µακαριότητα της
ακατανόητης νοητικής της απραγίας. Πως θα κινητοποιούσε τις
πνευµατικές και συναισθηµατικές διεργασίες που χρειάζεται και γε-
νικότερα ένας τόπος, όπου ανθεί εξακολουθητικά η απάθεια της
ακαδηµαϊκής αυτάρκειας και η απόλυτη αδιαφορία για τα διογ-
κούµενα προβλήµατα του ανθρώπου σε οικουµενική κλίµακα. Θα
λείψει η ετοιµότητα ενός σπινθηροβόλου πνεύµατος και η γοητεία
ενός ευφάνταστου λόγου, η ιδιοφυΐα της µαγειρικής ευχέρειας και
το κέφι των συµποσίων που µπορούσε να οργανώνει, η µαεστρία
των πολιτικών συζητήσεων τις οποίες ενορχήστρωνε και τροφο-
δοτούσε συστηµατικά. Το παράδειγµα των καταθέσεών της καθώς
και η θύµηση των δρόµων που διάβηκε στη ζωή θα θερµαίνουν
εντούτοις τη διάθεση όσων αναζητούν άλλους τρόπους για να επι-
τελέσουν το χρέος τους µπροστά στα κακά προµηνύµατα των και-
ρών που έρχονται να µας πλακώσουν.
Έχοντας σηκώσει το βάρος των εµπειριών του 20ού αιώνα και
µε εξασκηµένη µατιά, η Έλλη διέβλεπε έγκαιρα τι µας υπόσχεται το
άµεσο µέλλον. ∆εν ξέρω όµως καθόλου πόσο θα άντεχε η αισιο-
δοξία της αν ήταν υποχρεωµένη να προσθέσει στους ώµους της και
το φορτίο του ανατέλλοντος 21ου αιώνα. Απ’ αυτό τουλάχιστον
γλίτωσε, φεύγοντας διακριτικά µε τη σεµνότητα που είχε σφραγίσει
την προσωπικότητά της. Σε µας αφήνει την απουσία της και τη
σιωπή της. Μαζί µε όσα αναπάντητα ερωτήµατα θα έπρεπε να µας
βασανίζουν σε χρόνους αναπόλησης και περισυλλογής.


31 Οκτωβρίου 2009
___________
http://www.dedalus.gr/article.php?id=16